Psycholog podpowiada, jak rozpocząć „nowe życie” po zakończeniu związku
Rozstania bywają różne, bo różnimy się między sobą doświadczeniami, sytuacją życiową, planami na przyszłość, siłą związku, ale także poczuciem niezależności. O tym, jak przez nie przejść, opowiada Renata, psycholog i psychoterapeutka integracyjna z Centrum Psychoterapii HELP.
Rozstanie to dla większości traumatyczny moment w życiu. Jak przebiega – czy ma konkretne etapy, czy może u każdego wygląda inaczej?
Każde rozstanie wiąże się z jakimś rodzajem straty, a to z kolei wiąże się z żałobą. I tak jak po śmierci bliskiej osoby, tak i po rozpadzie związku, przechodzimy przez pewne fazy rozstania. Pierwsza to faza wyparcia, czyli zaprzeczania temu, co się dzieje, w której trzymamy się nadziei, że wszystko wróci do starego porządku. Następna jest faza gniewu, kiedy szuka się winnego, by zrzucić odpowiedzialność za powstałą sytuację – pojawia się złość na partnera oraz pretensje do świata i losu. Potem przychodzi faza targowania się, w której poszukuje się sposobu, by odzyskać utraconego partnera. By nie odczuwać bólu, negocjujemy z samym sobą, że może jak schudnę lub zadbam o siebie, zmienię pracę bądź, jak nauczę się języka obcego, to partner wróci. Przedostatnią fazą jest depresja, rozumiana jako etap przygnębienia, w którym wszystko wydaje się nie mieć sensu. Chociaż ten stan męczy nie tylko psychicznie, ale i fizycznie, jest konieczny, by przejść do piątej, ostatniej fazy rozstania – akceptacji.
I co się wtedy dzieje?
Na tym etapie przestajemy walczyć o złudzenia i godzimy się z tym, co nieodwracalne. Wtedy też szukamy sposobu na nasze nowe życie i zaczynamy spotykać się z ludźmi oraz odkrywać swoje zainteresowania. I to jest dopiero ten moment, kiedy możemy zacząć budować nową rzeczywistość.
Czy po rozstaniu trzeba przejść wszystkie etapy straty, by się z nią pogodzić i pójście dalej?
Tak, wydaje się, że do pełnego pogodzenia się ze stratą potrzebne jest przejście przez wszystkie te fazy. Proszę zwrócić uwagę na to, że tylko dojście do fazy akceptacji pozwala na budowanie nowego życia. Utknięcie na którejś z wcześniejszych faz, niesie za sobą różne doświadczenia, m.in. ból i cierpienie, nadzieję na powrót partnera czy też chęć zemsty, a to wszystko wiąże w przeszłości i nie pozwala ruszyć z miejsca.
Jak długo trwa przejście przez wszystkie fazy rozstania?
Zwykle, tak jak w przypadku żałoby, trwa to mniej więcej rok. Pamiętajmy, że człowiek jest istotą rytualną i potrzebuje cykliczności, a cykl społecznego funkcjonowania człowieka zamyka się mniej więcej w roku: raz w roku są jedne i drugie święta, raz w roku mamy urodziny, imieniny, wakacje. Każde z tych wydarzeń musimy przeżyć w nowej sytuacji, bez partnera, każde z nich opłakać i zaakceptować. I dopiero po roku takiego zamknięcia jesteśmy gotowi do nowego życia. Ta gotowość może przyjść szybciej, ale moje doświadczenie terapeutyczne pokazuje, że jak się pojawia zbyt szybko, to raczej oznacza, że dana osoba nie przeżyła straty, a jedynie próbuje od niej uciec.
Jednym słowem mamy niewielkie szanse, że akceptacja po rozstaniu przyjdzie po miesiącu lub dwóch.
Trudno mi sobie wyobrazić taką sytuację i według mnie raczej oznaczałoby to, że albo relacja, w której byliśmy, nie miała dla nas znaczenia – co czasami oczywiście się zdarza, ale nawet wówczas konfrontujemy się z rodzajem straty (np. ze stratą czasu) i wtedy też możemy przeżywać rodzaj żałoby – albo znacznie częściej, jest efektem aktywności psychologicznych mechanizmów obronnych, takich jak wyparcie czy zaprzeczenie i chęcią ucieczki od cierpienia. I choć w pierwszym momencie czujemy ulgę, a nawet czasami rodzaj euforii czy ekscytacji związanej z nowym początkiem, to wcześniej czy później te wyparte emocje do nas wrócą np. pod postacią kłopotów ze snem, zaburzeń psychosomatycznych czy trudnością w zbudowaniu nowej relacji.
A czy w przypadku rozstania sprawdza się powiedzenie, że czas leczy rany?
W swoim doświadczeniu terapeutycznym spotykałam się z osobami, które wiele lat po rozstaniu, nadal żyły nadzieją na powrót partnera, albo nie potrafiły poradzić sobie ze złością czy rozpaczą po starcie związku i „żyły” ciągłą chęcią zemsty. W dłuższej perspektywie nie przynosi to korzyści, gdyż powoduje efekt utknięcia i brak możliwości budowania dalszego życia. Dlatego też patrząc z tej perspektywy, można powiedzieć, że czas leczy rany, jednak pod warunkiem, że tę ranę zauważymy, pozwolimy sobie na cierpienie związane z procesem gojenia i zabliźnienie rany.
No tak, ale są przecież osoby, które bez względu na ilość czasu, jaki upłynął od rozstania, nadal są złe na partnera, nie potrafią przebaczyć itd.
Emily Dickenson, amerykańska poetka, mówiła, że rozstanie jest wszystkim tym, co powinniśmy wiedzieć o piekle. I faktycznie rozstanie jest bardzo bolesnym doświadczeniem, nawet dla tej strony, która jest jego inicjatorem. Jeżeli proces godzenia się z rozstaniem przedłuża się, pojawiają się uczucia, które uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie, albo zachowanie danej osoby zaczyna uniemożliwiać jej wypełnianie ról życiowych, dobrze jest poszukać wsparcia. Warto poprosić o pomoc rodzinę czy przyjaciół. Aby dostrzec inną perspektywę, czasem wystarczy po prostu obecność drugiego, życzliwego człowieka.
A jeśli to nie pomaga?
Wtedy warto zwrócić się po pomoc do specjalisty, czyli psychologa, psychoterapeuty. Celem psychoterapii w takich sytuacjach byłoby umożliwienie pacjentowi przejście przez kolejne fazy żałoby, aby przeżyć rozstanie do końca.
W przypadku rozstania czasem jest też tak, że nawet gdy już wychodzimy na prostą, to w gorszych chwilach próbujemy „rozdrapywać rany”. Co wtedy?
Wydaje się, że w „dobrze” przeżytym rozstaniu, nie będzie już miejsca na rozdrapywanie ran. Jest to jednak uzależnione od wielu czynników, takich jak poczucie wartości danej osoby, dostępność do wsparcia, sytuacja życiowa, a także, albo nawet przede wszystkim, jak dane rozstanie przebiegało (czy to była decyzja obu stron, czy to było coś gwałtownego i niespodziewanego, czy dojrzewaliśmy do tego wiele lat itp.). Niemniej jednak to, co jest ważne, to przede wszystkim nie zaprzeczać swoim emocjom, dać sobie prawo do przeżywania bólu, cierpienia, rozpaczy, ale być też gotowym na nagłe zmiany nastroju czy chwilowe uniesienia. Zaprzeczanie tym stanom, uciekanie od nich będzie źródłem dalszego pogłębiania smutku. To, co jest najtrudniejsze w rozstaniu, to danie zgody na odejście bliskiej osoby. Kurczowe trzymanie się partnera, obserwowanie jego aktywności w mediach społecznościowych, szukanie pretekstów do kontaktu, czy udowadnianie jego winy, może przynosić chwilową ulgę, ale w dłuższej perspektywie, zatrzymuje nas w pułapce niewybaczonej krzywdy. Tego typu zachowania wzmagają cierpienie, dlatego, aby pomóc sobie, musimy oddzielić się od partnera.
A czy rozstanie może mieć dobre strony? Skoro już się wydarzyło, to czy można z niego wyjść obronną ręką?
Odpowiadając na to pytanie, pozwolę sobie skorzystać z cytatu: „Wierzę, że wszystko dzieje się z jakiegoś powodu. Ludzie zmieniają się po to, abyś mógł nauczyć się ich sobie odpuszczać. Sprawy przyjmują zły obrót, po to, byś mógł docenić je, kiedy wszystko jest dobrze. Wierzysz w kłamstwa po to, by w końcu nauczyć się ufać tylko sobie, a czasami dobre rzeczy rozpadają się po to, aby jeszcze lepsze mogły powstać (…)”. Trafiłam na ten fragment gdzieś w internecie, nie wiem, kto jest jego autorem, ale myślę, że doskonale obrazuje proces zmian, które przytrafiają się nam w życiu.
Czyli skoro już się wydarzyło, to można zauważyć pozytywne strony tego cierpienia?
Oczywiście, kiedy człowiek jest pogrążony w bólu i smutku, trudno jest je dostrzec. Jednak po latach często okazuje się, że to, co było źródłem cierpienia, stało się początkiem czegoś dobrego. Dzieje się tak dlatego, że cierpiąc, przekraczamy samych siebie i uczymy się radzić sobie z silnymi emocjami, których być może nigdy nie przeżywaliśmy. Rozstanie zmusza nas do zmiany, do wychodzenia ze strefy komfortu: poznawania innych ludzi, szukania nowych rozwiązań, zdobywania nowych umiejętności. A to z kolei służy naszemu rozwojowi i temu, żebyśmy byli szczęśliwsi. Uważam, że jeśli już ludzie zakończą niedobry związek, to później czeka na nich tylko lepsze życie.
Co można poradzić osobom zaraz po rozstaniu, by wesprzeć ich w tym trudnym momencie?
Przede wszystkim to, by pamiętać, że koniec jednego, jest początkiem czegoś innego. Możemy koncentrować się na tym „końcu” lub zaciekawić tym „nowym”. To od nas zależy, które rozwiązanie wybierzemy, choć z drugiej strony, ważne jest też, aby dać sobie czas na zastanowienie i pobycie ze swoimi emocjami, bo tylko wtedy będzie możliwe zaciekawienie tym „nowym”.
Warto spojrzeć na rozstanie z innej perspektywy.
Tak, bo z jednej strony jest to koniec jakiegoś etapu życia, być może bardzo ważnego, ale z drugiej strony – jest to też początek czegoś nowego, jakby nowe otwarcie, które może pozwolić nam na samorozwój. Warto zwrócić się wówczas do siebie, zadać sobie pytanie, co lubię, jakie mam pasje, co mnie cieszy? A może jest coś, co zawsze chciałam/chciałem spróbować, ale dotychczasowe życie mi na to nie pozwalało? Rozstanie może stać się okazją na poznanie siebie, na określenie swoich granic, na zastanowienie się nad sobą.
Trudno Ci samodzielnie poradzić sobie z rozstaniem? Umów wstępną, bezpłatną konsultację z psychologiem, który pomoże Ci rozeznać się w trudnościach i wybrać odpowiednią dla Ciebie formę pomocy: UMÓW DARMOWĄ KONSULTACJĘ Z PSYCHOLOGIEM