Czym jest gaslighting?
Gaslighting to forma psychologicznej manipulacji, która ma zasiać ziarno wątpliwości u wybranej osoby, sprawiając, że kwestionuje ona własną pamięć, percepcję i zdrowie psychiczne. Sprawca nieustannie podważa zdolność do oceny rzeczywistości ofiary, stosując wiele technik manipulacyjnych, takich jak:
zaprzeczanie, że jakieś wydarzenie miało miejsce (np. mąż mówiący żonie, że wcale jej nie uderzył i sobie to wszystko wymyśliła);
twierdzenie, że zachowanie lub decyzje ofiary wynikają z tego, że jest zachwiana, emocjonalna lub zaburzona (np. „prowokujesz mnie do kłótni zawsze, gdy masz okres, zachowujesz się wtedy jak wariatka”);
używanie problemów ze zdrowiem psychicznym ofiary jako sposobu na dyskredytację jej przeżyć lub opinii (np. „odwaliło ci, odkąd zacząłeś łykać psychotropy”);
wmawianie ofierze, że sama jest niezdolna do posiadania opinii (np. „ty nigdy nie wiesz, czego chcesz”);
sugerowanie, że osiągnięcia ofiary są nieważne (np. „co z tego, że wygrałaś olimpiadę, ty prawie nigdy się nie uczysz”)
używanie emocji ofiary przeciwko niej (np. odwracanie uwagi od sedna problemu i skupianie się na reakcji emocjonalnej ofiary – krzyku, płaczu, zburzeniu);
przypisywanie ofierze prób manipulacji emocjonalnej (np. „próbujesz zbudzić we mnie litość płacząc tylko dlatego, że cię lekko popchnąłem”).
O gaslightingu najczęściej mówi się w kontekście przemocy domowej, jednak może być także formą mobbingu w pracy lub dotykać dzieci w szkole. W szerszym ujęciu wspomina się czasem o gaslightingu systemowym – próbach umniejszenia czy zbagatelizowania opinii danej grupy społecznej.
Gaslighting a płeć
Ofiarami gaslightingu częściej są kobiety niż mężczyźni. Jest to powiązane z mocno zakorzenionym w kulturze przekonaniem, że kobiety myślą i działają nieracjonalnie, pod wpływem emocji, są mniej obiektywne, a ich opinie mają mniejszą wagę.
Ogółem grupy uprzywilejowane doświadczają gaslightingu rzadziej, zarówno w życiu prywatnym, jak i w ujęciu systemowym. Przykładowo, niepokojące objawy są częściej bagatelizowane przez lekarzy, jeśli zgłasza je kobieta, z kolei w USA istnieje wyraźna korelacja pomiędzy kolorem skóry pacjenta a rodzajem pomocy, jaka mu zostanie udzielona. Przeżycia grup dyskryminowanych są częściej bagatelizowane, uznawane za nieistotne lub niewiarygodne.
Jak chronić się przed gaslightingiem?
Najważniejszym krokiem jest zauważenie, że stało się ofiarą gaslightingu. Może to być trudne, ponieważ sprawca będzie robił wszystko, aby podważyć Twój osąd. Prawdopodobnie sam/a będziesz wątpił/a w prawdziwość tego, co widziałaś/łeś czy myślałaś/łeś. Możesz czuć zagubienie, odrealnienie czy skonfundowanie.
Odcięcie się od sprawcy to najlepsza metoda na powrót do normalności. Jeśli jednak nie jest to możliwe, przede wszystkim nie pozwól, aby sprawca izolował Cię od rodziny czy przyjaciół, którzy mogliby stanąć po Twojej stronie.
Opowiadaj jak największej grupie osób o tym, co się wydarzyło, o swoich opiniach i uczuciach. Sprawca będzie próbował je podważyć, także w oczach innych – dlatego ważne jest, aby znaleźć grupę osób „odpornych” na tę metodę manipulacji, które nie będą wierzyć na słowo, gdy sprawca zacznie kwestionować Twoje zdrowie psychiczne czy zdolność do racjonalnych działań.
Zapisuj poszczególne wydarzenia, aby trudniej było je podważyć w Twoich własnych oczach. Zwróć się po pomoc psychologiczną dla ofiar przemocy - np. Spotkanie z doświadczonym psychologiem (www.cphelp.pl/poznaj-nas) lub darmowa Niebieska Linia (tel: 22 824-25-01), poinformuj o sytuacji policję. Jeśli gaslighting spotyka Cię w pracy, zgłoś sprawę do przełożonych.
Ostatecznym celem zawsze powinno być odcięcie się od sprawcy przemocy. Bardzo możliwe, że będziesz potrzebować do tego pomocy psychologicznej – gaslighting może wywołać depresję, stany lękowe, znaczne obniżenie samooceny czy zdolności do podejmowania samodzielnych decyzji. Jednakże - za pomocą terapii można zniwelować negatywne skutki manipulacji i powrócić do życia bez przemocy.
Doświadczas przemocy w związku? Umów wstępną konsultację z psychologiem, który pomoże Ci rozeznać się w trudnościach i pomoże dobrać odpowiednią metodę pomagania:
Comments