Szacuje się, że nawet 8% dzieci w Polsce może chorować na depresję. Niestety, dostęp do specjalistycznego leczenia jest utrudniony z powodu braku miejsc w szpitalach i niewielkiej liczby psychiatrów dziecięcych. Dlatego szczególnie ważne jest rozpoznawanie tej choroby u dziecka na jej wczesnych etapach, gdy terapia daje najlepsze rezultaty.
Co powoduje depresje u dzieci?
Podobnie jak u osób dorosłych, za depresję u dzieci odpowiada kombinacja różnych przyczyn, takich jak genetyka, czynniki środowiskowe i czynniki psychologiczne.
Badania sugerują, że depresja – zwłaszcza endogenna – jest silnie uwarunkowana genetycznie, biorąc pod uwagę, że choroba może być przenoszona z pokolenia na pokolenie. Należy jednak pamiętać, że dzieci nie zawsze rozwijają depresję tylko dlatego, że mają ją rodzice.
Ponadto, dzieci są bardziej podatne na rozwój depresji, jeśli doświadczają stresu środowiskowego, takiego jak znęcanie się, zaniedbanie lub trauma, nagłe, znaczące zmiany czy poważny konflikt rówieśniczy. Ponadto dzieci z niepełnosprawnością lub ciężko chore częściej rozwijają zaburzenia depresyjne.
Jak rozpoznać depresję u dziecka?
Przeważnie małe dzieci wykazują wyraźne objawy somatyczne (apatia, ciągłe zmęczenie, senność), podczas gdy nastolatki mogą być przede wszystkim drażliwe i podatne na wahania nastroju.
Aby podejrzewać poważną depresję, dziecko musi wykazywać co najmniej jeden z dwóch kluczowych objawów:
uporczywe uczucie smutku lub drażliwość;
lub
apatia oraz niezdolność do odczuwania przyjemności z zabawy lub hobby.
Objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej dwa tygodnie, przez większość dnia. Ponadto, depresja cechuje się wystąpieniem kilku z dodatkowych, niepokojących symptomów:
utrzymujące się przez dłuższy czas poczucie beznadziejności lub bezradności;
niska samoocena;
nadmierne poczucie winy z błahych powodów;
wycofanie społeczne, trudności w nawiązywaniu relacji;
zaburzenia snu;
zaburzenia apetytu, wahania wagi;
brak energii w ciągu dnia;
trudności z koncentracją lub pogorszenie wyników w szkole;
zwiększona wrażliwość na porażki, krytykę lub odrzucenie;
częste dolegliwości fizyczne, takie jak ból głowy czy ból brzucha;
myśli samobójcze;
próby samobójcze.
Łatwo zauważyć, że rodzice, którzy dobrze znają swoje dzieci i potrafią zaobserwować zmiany w ich zachowaniu mają większe szanse, aby spostrzec pierwsze objawy depresji. Jest to o tyle ważne, że młodsze dzieci nie są w stanie precyzyjnie komunikować swoich uczuć, z kolei dzieci starsze mogą je ukrywać z powodu wstydu lub braku zaufania do opiekunów. Ważne jest więc, aby nie lekceważyć uczuć dziecka, niezależnie od tego, czy są one pozytywne czy negatywne. Jeśli dziecko wie, że otrzyma wsparcie w trudnych chwilach, chętniej otwarcie podzieli się swoimi przeżyciami.
Jak diagnozuje się depresję u dziecka?
Jeśli uważasz, że Twoje dziecko cierpi na poważną depresję, warto udać psychiatry specjalizującego się w leczeniu dzieci i młodzieży. Depresja może również występować wraz z innymi behawioralnymi problemami, takimi jak nadużywanie substancji psychoaktywnych lub zaburzenia lękowe, które również wymagają pomocy specjalisty.
Wczesne podjęcie leczenia jest kluczem do poprawy stanu psychicznego i funkcjonowania dziecka, a także zapobiegania przyszłym epizodom depresji. Bez specjalistycznej pomocy choroba może utrzymywać się wiele lat i prowadzić nawet do myśli i prób samobójczych.
Jak wygląda leczenie depresji u dzieci?
Istnieje wiele metod leczenia depresji dziecięcej. Leczenie dobierane jest w zależności od przyczyny wystąpienia choroby, objawów i ich nasilenia itp. Często proces terapii wymaga rozwiązania podstawowego problemu, z którym boryka się młody człowiek – np. jeśli dziecko stało się ofiarą znęcania ze strony rówieśników w szkole, sytuacja musi się zmienić, aby leczenie było skuteczne.
Przy rozpoznaniu depresji u dziecka stosuje się najczęściej:
metody terapii poznawczo-behawioralnej: ten rodzaj psychoterapii pomaga zmniejszyć objawy depresji poprzez zmianę zniekształconych poglądów pacjenta na siebie i świat, angażowanie się w działania promujące pozytywny nastrój oraz wykorzystywanie skutecznych sposobów rozwiązywania codziennych problemów;
terapia humanistyczna: opiera się na nauce radzenia sobie z stresorami w relacjach, daje dziecku wskazówki dotyczące rozwiązywania problemów w komunikacji i interakcjach społecznych;
terapia rodzinna: pomaga w przepracowaniu trudności dotyczących całej rodziny. Wsparcie rodzica ma kluczowe znaczenie w przypadku depresji dziecka, dlatego terapia rodzinna zajmuje się problemami związanymi z dynamiką rodziny i stresorami sytuacyjnymi przyczyniającymi się do depresji dziecka;
farmakoterapia: leki przeciwdepresyjne mogą być bardzo skuteczny w leczeniu umiarkowanej i ciężkiej depresji, zwłaszcza w połączeniu z terapią indywidualną i/lub rodzinną.
Depresja u dzieci - perspektywy
Dzieci, które otrzymają wczesną pomoc, mogą liczyć nawet na całkowite ustąpienie depresji. Jednakże zdarza się, że młode osoby z ciężkimi epizodami depresji i zaburzeniami towarzyszącymi potrzebują terapii trwającej nawet kilka lat. Niektórzy pacjenci doświadczają wznowy depresji już w dorosłym życiu – zwłaszcza dotyczy to osób, które doznały traumy w dzieciństwie.
Zauważasz u swojego dziecka niepokojące objawy? Umów wstępną konsultację z psychologiem, który pomoże Ci rozeznać się w trudnościach i pomoże dobrać odpowiednią metodę leczenia: