Wyjaśnia Ewa Kołodziej, dyplomowana psychoterapeutka systemowa z Centrum Psychoterapii HELP w rozmowie z psycholożką Dominiką Zyśk
Dominika Zyśk: Czym jest terapia rodzinna?
Ewa Kołodziej: Terapia rodzinna to forma psychoterapii, jest to cykl spotkań rodziny z terapeutą. Spotkania mają na celu wprowadzenie zmian, które służą poprawieniu trudnej sytuacji rodzinnej.
D.Z.: Czy jest określony nurt, w którym powinny odbywać się takie spotkania?
E.K.: Terapia rodzin często kojarzona jest z podejściem systemowym, jednak nie jest to jedyny słuszny nurt. Terapia rodzin jest prowadzona na przykład w podejściu poznawczo-behawioralnym, psychoanalitycznym i psychodynamicznym, możemy spotkać się również z terapią rodzin opartą na doświadczeniu. Sama kończyłam szkołę systemową i bliskie jest mi spojrzenie na rodzinę jako na całość czyli tzw. system. Rozmawiając tylko z jedną z osób mogę niewiele dowiedzieć się o tym jak funkcjonuje cała rodzina. Ta osoba inaczej może zachowywać się kiedy jest sama, a zupełnie inaczej gdy jest w relacjach. Podczas sesji szczególną uwagę zwracam właśnie na relacje pomiędzy członkami rodziny.
D.Z.: Jak wyglądają takie spotkania?
E.K.: Spotkania polegają na rozmowie. Rodzina opowiada o swoich trudnościach, o sytuacjach, z którymi sobie nie radzi, ja zadaję pytania, staram się stworzyć warunki, które sprzyjają refleksji, dopytuję poszczególne osoby jak coś zrozumiały, jak się poczuły, może widzą daną sytuację z innej strony. Występuję w roli rzecznika całej rodziny, a nie jednego z jej członków. Podczas spotkań nie szukamy "winnego" jakiejś sytuacji, ale zwracamy uwagę na to jak poszczególne osoby na siebie wpływają kiedy dzieje się coś trudnego. Wydanie "wyroku", że ktoś jest "winny" niewiele zmieni, a "winnego" mogłoby to co najwyżej zniechęcić do zmiany postawy. Terapia ma służyć wyjaśnieniu, a nie oskarżeniu. Chodzi o to by zrozumieć co się dzieje pomiędzy osobami, zobaczyć nową perspektywę i szansę na zmianę.
D.Z.: Kto powinien przyjść na taką wizytę?
E.K.: Na spotkania terapii rodzin zapraszam osoby, które mieszkają pod wspólnym dachem. Może wydawać się, że jeśli problem dotyczy tylko jednej osoby, np. nastolatka, który nie chce chodzić do szkoły, to pozostałe dzieci nie muszą angażować się w proces. W podejściu systemowym cała rodzina tworzy nową jakość. Znaczenie ma zachowanie i spojrzenie każdej z osób. Przykładowe niechodzenie do szkoły jest jedynie objawem tego, że coś może nie działać w całej rodzinie, a zwrócić na to uwagę może osoba, której trudność pozornie nie dotyczy. Czasem na spotkania zapraszane są również osoby spoza rodziny, te których dotyczy problem.
D.Z.: Czy na sesji powinna być dwójka rodziców, czy wystarczy tylko jeden?
E.K.: Jeśli rodzice żyją razem w związku, oboje mieszkają z dziećmi, to zdecydowanie korzystniejszą opcją jest obecność dwójki rodziców. Nieco inaczej sytuacja może wyglądać w rodzinie w trakcie lub po rozwodzie, w rodzinach zrekonstruowanych (tzw. patchworkowych), wtedy sporo zależy od powodu zgłoszenia. Terapeuta podczas pierwszych spotkań powinien wskazać kogo zaprasza do udziału w terapii i z jakich powodów.
D.Z.: Czego spodziewać się po pierwszym spotkaniu?
E.K.: Pierwsze spotkanie jest czasem kiedy przedstawiamy się. Rodzina opowiada o sobie, o tym co ją skłoniło do przyjścia na spotkanie, o trudnościach z jakimi się mierzy, o ważnych wydarzeniach w życiu, o sferach życia wolnych od problemów. Jednocześnie rodzina przygląda się terapeucie, zwracając uwagę na sposób pracy, formułowania myśli. Pierwsze dwa - trzy spotkania są czasem na określenie celu pracy terapeutycznej, czyli tego co miałoby się zmienić byśmy mogli uznać, że terapia jest skuteczna. Ustalamy zasady współpracy. Istotne jest by zobaczyć potencjał w takich spotkaniach, mieć poczucie, że mogą one w czymś pomóc. Terapia jest procesem, potrzeba czasu, by rozpoznać co nie działa i wprowadzić korzystne zmiany, które pozostaną w naszej rodzinie nie tylko na chwilę.
D.Z.: Kiedy jest dobry moment, żeby udać się na terapię rodzinną?
E.K.: Kiedy zauważamy, że coś nie działa w naszej rodzinie, kiedy pojawiają się trudności, których nie potrafimy w prosty sposób przezwyciężyć, kiedy czujemy potrzebę zmiany.
D.Z.: Jaki jest obszar problemowy? Z czym można przyjść na takie spotkania?
E.K.: Trudności w relacjach między członkami rodziny, zaburzenia odżywiania, choroba przewlekła w rodzinie, sytuacje kryzysowe, które miały silny wpływ na rodzinę, problemy z dziećmi, dla których trudno znaleźć wytłumaczenie, konflikty w rodzinie. To są przykłady sytuacji, w których warto sięgnąć po pomoc.
D.Z.: Czy taka terapia może być pomocna przy problemach wychowawczych?
E.K.: Zdecydowanie tak. Daje to szansę na zrozumienie co się dzieje z dzieckiem i na usłyszenie siebie nawzajem.
D.Z.: Czy na taką terapię można przyjść w celu polepszeniu relacji w rodzinie?
E.K.: Tak. Podczas pierwszych spotkań ważne byłoby zastanowienie się nad tym co dokładnie miałoby się polepszyć? Lepsze relacje to jakie relacje? Jak to polepszenie wpłynęłoby na życie rodziny? Co by się musiało zmienić żeby było lepiej?
D.Z.: Z jakimi problemami najczęściej trafiają do Ciebie pacjenci, którzy decydują się na terapię rodzinną?
E.K.: W okresie pandemii dla dorosłych wyzwaniem była konieczność pogodzenia pracy zdalnej z opieką nad dziećmi. Ten czas uwypuklił również trudności między małżonkami, które wcześniej długo były zamiatane pod dywan. Do tego trudne położenie dzieci/młodzieży w sytuacji życia w izolacji od rówieśników, pojawiające się objawy depresji, uzależnień. Ostatnio takie sytuacje były częstym powodem zgłaszania się na terapię.
D.Z.: Jak dbać o kontakt w rodzinie?
E.K.: Przyjemność sprawia kontakt, w którym pojawia się zaciekawienie drugą osobą, jej życiem, jej myślami, przy jednoczesnym uszanowaniu innego spojrzenia, innych wyborów niż moje. Istotne byłoby zauważenie potrzeb innych osób, ale i pamiętanie o swoich. Wtedy chce się spędzać czas na wspólnych aktywnościach, rozmowach, jadać wspólne posiłki. Znalezienie formy kontaktu w takiej sytuacji powinno przyjść z łatwością.
Ewa Kołodziej, dyplomowana psychoterapeutka systemowa pracuje indywidualnie z młodzieżą i dorosłymi, z parami i całymi rodzinami. Przyjmuje Warszawie oraz online: www.cphelp.pl/kolodziej
Dominika Zyśk, psycholog, terapeutka TSR i psychoterapeutka CBT pracuje indywidualnie z osobami dorosłymi. Przyjmuje w Warszawie oraz online: www.cphelp.pl/zysk
Zastawiasz się czy terapia rodzinna jest dla Ciebie? Umów wstępną, darmową konsultację z psychologiem, który pomoże Ci rozeznać się w trudnościach i dobrać najlepszą formę pomocy: